z prof. Wojciechem Polkowskim,
kierownikiem Kliniki Chirurgii Onkologicznej SPSK 1
i z dr n. med. Aleksandrą Kozłowską,
kierownik Zakładu Radioterapii SPSK 1,
rozmawia Anna Guzowska, rzeczniczka prasowa szpitala SPSK 1 w Lublinie
- Na czym polega radioterapia śródoperacyjna Mobetronem?
Prof. W. Polkowski: – Mobetron, czyli mobilny akcelerator do radioterapii śródoperacyjnej firmy IntraOp, jakim dysponuje nasza klinika, jest unikalnym narzędziem – jednym z czterech w Polsce – które ma potencjał poprawy wskaźników kontroli miejscowej w lokalnie zaawansowanych nowotworach. Radioterapia śródoperacyjna jest zwykle częścią onkologicznego leczenia skojarzonego. U chorych, którzy otrzymali chemioterapię w połączeniu z napromienianiem z wiązek zewnętrznych, radioterapia śródoperacyjna umożliwia bezpieczne, precyzyjne i skuteczne podwyższenie dawki napromieniania w obszarze, gdzie możliwa jest nieradykalność chirurgiczna wynikająca z zaawansowania nowotworu. Postępowanie takie zmniejsza znacząco ryzyko wznowy miejscowej.
Dr A. Kozłowska: – Dla większości guzów nowotworowych prawdopodobieństwo uzyskania kontroli miejscowej wzrasta wraz z eskalacją dostarczonej dawki, ale w pewnych sytuacjach klinicznych dawka, która może być bezpiecznie podana z pól zewnętrznych, czyli za pomocą teleradioterapii, jest ograniczona ze względu na bliskość zdrowych tkanek o wysokiej wrażliwości na promieniowanie, tzw. narządów krytycznych. Radioterapia śródoperacyjna umożliwia podwyższenie efektywnej dawki terapeutycznej poprzez napromienienie uwidocznionej i odpowiednio przygotowanej przez chirurga loży pooperacyjnej z jednoczesnym odsunięciem zdrowych struktur z pola promieniowania.
- To nie pierwsza operacja z zastosowaniem tej formy terapii w Klinice Chirurgii Onkologicznej?
Prof. W.P.: – Radioterapia śródoperacyjna z wykorzystaniem Mobetronu była już stosowana w naszej klinice w nowotworach piersi, jako miejscowe podwyższenie dawki w okolicy loży pooperacyjnej, tzw. boost, a także po operacji usunięcia raka trzustki u pacjenta leczonego wcześniej chemio‑ i radiochemioterapią. Intencją takiego postępowania była poprawa lokalnej kontroli choroby nowotworowej.
Dr A.K.: – To raczej niszowa dziedzina. Sądzę, że wynika to nie tylko z konieczności wyposażenia ośrodka w wysokospecjalistyczny sprzęt, jakim jest mobilny akcelerator dedykowany do radioterapii śródoperacyjnej, ale także potrzeba ścisłej wielodyscyplinarnej współpracy specjalistów różnych dziedzin: chirurgii onkologicznej, radioterapii, onkologii klinicznej, anestezjologii, a także fizyki medycznej. Możliwość zastosowania radioterapii śródoperacyjnej jest zdecydowanie atutem wyróżniającym nasz ośrodek, przez cały czas staramy się stale rozwijać i podążać za współczesnymi metodami terapii onkologicznej, zgodnie z aktualnymi standardami.
- W styczniu 2023 r. w klinice zastosowano po raz pierwszy w kraju radioterapię śródoperacyjną Mobetronem u chorego na raka odbytnicy?
Prof. W.P.: – Tego typu radioterapia ma przede wszystkim zastosowanie w zaawansowanych przypadkach raka odbytnicy, w których istnieje podejrzenie nacieku nowotworowego na sąsiadujące z odbytnicą narządy i struktury, np. gruczoł krokowy, ściany miednicy, kość krzyżowa, a także w sytuacji wznowy nowotworowej. Trudności techniczne aplikacji wynikają ze specyficznych warunków anatomicznych obszaru miednicy oraz nagromadzenia w tej okolicy wrażliwych na promieniowanie struktur.
- Jakie jest zastosowanie tej metody w innych chorobach nowotworowych?
Prof. W.P.: – Nowotwory piersi, trzustki, odbytnicy, a także mięsaki tkanek miękkich to najczęstsze wskazania do zastosowania radioterapii śródoperacyjnej. W najbliższym czasie chcielibyśmy nadal zdobywać doświadczenie kliniczne w aplikacjach Mobetronu w tych lokalizacjach.
Dr A.K.: – W tym roku wdrożyliśmy do użytku klinicznego nowoczesny system ABC (ang. Active Breathing Coordinator) firmy Elekta, który umożliwia napromienianie chorych na głębokim wdechu lub wydechu. Jest to szczególnie przydatne podczas napromieniania pacjentek z rakiem lewej piersi, gdyż pozwala na ograniczenie dawki promieniowania w sercu. System ABC stosowany jest też w radioterapii stereotaktycznej zmian nowotworowych, zlokalizowanych w narządach o dużej ruchomości oddechowej, np. w trzustce, wątrobie czy płucach. Ponadto, chcielibyśmy propagować wiedzę, że radioterapia ma zastosowanie nie tylko w chorobach onkologicznych, ale także jest skuteczną i bezpieczną metodą zapewnienia kontroli miejscowej i zmniejszenia dolegliwości, wynikających z licznych chorób nienowotworowych. Należą do nich między innymi: schorzenia skóry i tkanek miękkich (keloid, desmoid, choroba Peyroniego, Dupuytrena), choroby kości i stawów (kostnienie ektopowe, ostrogi piętowe, naczyniaki kręgów, choroby degeneracyjne stawów), oftalmopatia tarczycowa, malformacje naczyniowe czy nerwiaki.