MEDICUS 8-9/2014

Radiolodzy i ginekolodzy pomagają kobietom

z Krzysztofem Pyrą z Zakładu Radiologii Zabiegowej i Sławomirem Woźniakiem z III Kliniki Ginekologii UM rozmawia Anna Augustowska

• Lubelski Zakład Radiologii Zabiegowej znalazł się wśród zaledwie 5 ośrodków na świecie, które zajmują się badaniem nowych technik leczenia zespołu przekrwienia biernego miednicy. Dlaczego?

– Wykwalifikowana kadra, ponad 40-letnie doświadczenie (lubelski ośrodek był pierwszym w Polsce, a także w Europie Zakładem Radiologii Zabiegowej!) i bardzo dobra współpraca z III Kliniką Ginekologii z PSK 4 to nasze cenne atrybuty. Kilkaset zabiegów embolizacji wykonywanych rocznie stawia nas w światowej czołówce, co miało niebagatelny wpływ na decyzję, aby w Lublinie stworzyć zespół radiologiczno-ginekologiczny do badań nad leczeniem zespołu przekrwienia miednicy. Pozostałe ośrodki mieszczą się w Luven, Lugano, w Monachium i w Marburgu.

• Jak wygląda współpraca radiologa z ginekologiem?

– Ginekolog jest lekarzem, do którego kobieta cierpiąca z powodu PCS zgłasza się jako pierwszego. Od jego wyszkolenia zależy, czy objawy bólowe zgłaszane przez kobietę zostaną prawidłowo zdiagnozowane. Radiolog zabiegowy dysponuje najbardziej efektywnym narzędziem terapeutycznym w postaci embolizacji. Bardzo ważne jest, aby już lekarze pierwszego kontaktu wiedzieli, że co trzecia pacjentka uskarżająca się na przewlekły zespół bólowy miednicy mniejszej może być skutecznie wyleczona metodą embolizacji.

• Kiedy i u kogo najczęściej występuje zespół przekrwienia biernego miednicy?

– Przewlekły zespół bólowy miednicy mniejszej (CPP) definiuje się jako stały lub przejściowy ból zlokalizowany w okolicy podbrzusza lub w miednicy mniejszej utrzymujący się ponad 6 miesięcy. CPP to dolegliwość dotykająca ok. 40% kobiet zgłaszających się do poradni ginekologicznych. Nasilenie bólu obniża jakość życia pacjentek oraz wymaga leczenia farmakologicznego bądź interwencji zabiegowej. Za jedną z przyczyn CPP uważa się zespół przekrwienia biernego miednicy (PCS). Rozpoznanie tego zespołu powinno być uwzględnione
na liście przyczyn przewlekłego bólu w obrębie miednicy, często, niestety, tak nie jest.

• Co jest przyczyną CPP?

– Nie do końca poznano etiologię PCS. Zespół występuje najczęściej u wieloródek w 3. i 4. dekadzie życia. Przyczyną może być niewydolność bądź brak aparatu zastawkowego w żyłach jajnikowych i żyłach przymacicza. Wada anatomiczna w budowie naczyń sprawia, że dochodzi do przepływu wstecznego w żyłach jajnikowych. Brak zastawek przy odejściu żył jajnikowych można stwierdzić u ok. 15% kobiet, a niewydolny aparat zastawkowy rozpoznawany jest w 40% przypadków po stronie lewej i 35% po stronie prawej. PCS jest rzadko rozpoznawany, ponieważ łączy w sobie różnorodność nieswoistych objawów. Przewlekłemu, tępemu, ciągłemu bólowi (może trwać wiele godzin lub dni) towarzyszyć mogą nieregularne miesiączki i żylaki okolicy krocza. Ból często nasila się po stosunku, przed lub podczas pierwszych dni krwawienia miesiączkowego, po długotrwałym przebywaniu w pozycji stojącej, siedzącej i w ciąży. Ból występuje po stronie zastoju żylnego, rzadziej po przeciwnej. PCS mogą towarzyszyć także objawy z układu moczowego wywołane żylakami okolicy krocza, ból okolicy lędźwiowo-krzyżowej, nudności, wzdęcia, kurczowe bóle brzucha.

• Czy trudno jest zdiagnozować zespół? Jeśli tak to dlaczego?

– Zespół zastoju żylnego trudno zdiagnozować. Wywiad, dolegliwości bólowe w rzucie jajnika w badaniu fizykalnym i obecność żylaków sromu lub kończyn dolnych to elementy sugerujące potrzebę dalszej diagnostyki. Obecnie najlepszą metodą oceny pacjentek z PCS jest flebografia żyły jajnikowej. Wykonujemy ją w znieczuleniu miejscowym z nakłucia żyły udowej. Następnie wprowadzamy cewnik do lewej żyły nerkowej i podczas próby Valsalvy podajemy środek cieniujący, w przypadku ostatecznego rozpoznania PCS badanie przekształca się w krótki, bezbolesny zabieg, polegający na zamknięciu żył/y jajnikowej. Pacjentka jeszcze tego samego dnia po zabiegu wraca do domu.

• Jakie są możliwości leczenia zespołu?

– To zależy głównie od nasilenia dolegliwości bólowych. Stosuje się leki przeciwbólowe, działające objawowo, tj. niesterydowe leki przeciwzapalne. W przypadku bólu związanego głównie z krwawieniem miesiączkowym stosowane są środki antykoncepcyjne. W prospektywnych badaniach opisano także zastosowanie medroksyprogesteronu, który łagodzi objawy u ok. 40 % chorych. W przypadku braku skuteczności metod farmakologicznych stosuje się metody inwazyjne. Jedną z najczęściej stosowanych obecnie metod jest embolizacja, która dzięki swojej małej inwazyjności i wysokiej skuteczności jest chętnie wybieraną metodą leczenia. W naszym zakładzie wykonujemy około 10 zabiegów miesięcznie. Średni czas oczekiwania wynosi 2 miesiące.