MEDICUS 1-3/2012

Zasady wystawiania recept

Aktualne zasady prawidłowego wystawiania recept zawarte są w ustawie o refundacji leków z 12 maja 2011 r. (DzU Nr 122, poz. 695) oraz w jej nowelizacji z 13 stycznia 2012 r. (DzU poz. 95), a także w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich z 23 grudnia 2011 r. (DzU Nr 294, poz. 1739). Oczywiście, w przypadku wprowadzania kolejnych zmian w aktualnie istniejących przepisach będziemy się starali o tym informować na łamach „Medicusa”.

W celu uniknięcia problemów z realizacją recepty w aptece, musi ona być przez lekarza prawidłowo i czytelnie wypełniona tym samym charakterem pisma. Obecna nowelizacja przepisów pozwala aptekarzowi poprawiać szereg błędów lekarza. Jednak farmaceuci bardzo proszą, aby lekarze sami prawidłowo wystawiali recepty, bo to znacznie ułatwia im pracę i pozwola na uniknięcie błędów, za które będą musieli zapłacić. Każda poprawka naniesiona na receptę wymaga dodatkowego odciśnięcia pieczątki i podpisu lekarza wystawiającego receptę.

 Dane osobowe

 W polu „Świadczeniodawca” powinna być czytelnie odciśnięta pieczątka (lub umieszczony nadruk), która zawiera nazwę zakładu opieki zdrowotnej, indywidualnej praktyki lekarskiej lub grupowej
praktyki lekarskiej, adres placówki i numer telefonu oraz identyfikator danego podmiotu.

W polu „Pacjent” muszą być wpisane dane: imię, nazwisko, dokładny adres z podaniem numeru domu i mieszkania, PESEL (dotyczy to także pacjentów do lat 18). W związku z tym nie ma obecnie obowiązku oddzielnego wpisywania wieku pacjenta poniżej 18. roku życia. W przypadku dziecka do pierwszego roku życia, nie posiadającego jeszcze własnego PESEL, należy wpisać PESEL jednego z rodziców. Natomiast cudzoziemcy z krajów Unii Europejskiej, na podstawie przepisów o koordynacji, mają prawo do korzystania u nas z leków refundowanych po odnotowaniu numeru paszportu lub innego dowodu tożsamości oraz uprawnienia do świadczeń. W rubryce „Oddział NFZ” wpisujemy symbol kraju, np. AT – Austria, DE – Niemcy. Na podobnych zasadach Polacy, posiadający odpowiednie dokumenty, korzystają z pomocy medycznej w krajach UE. Natomiast recepty wystawione w innych krajach są u nas realizowane za 100% odpłatnością

 Nazwa międzynarodowa czy handlowa?

 Przepisując lek, lekarz może podać jego nazwę międzynarodową lub własną. Jednak, jak sygnalizują farmaceuci, przy dużej ilości odpowiedników leku, trudność może sprawić ustalenie, o który konkretny lek chodzi. Dla przykładu tabletki różnych odpowiedników mają różne substancje uzupełniające, które mogą powodować uczulenie.

W polu „RP” lekarz ma obowiązek wypisać dawkę leku, jeżeli występuje on w różnych dawkach oraz o ile lekarz wypisał na recepcie więcej niż dwa najmniejsze opakowania. Ilość leku lub wyrobu medycznego określa się cyframi arabskimi przez podanie liczby opakowań, oznaczanych adnotacją „op.” lub „lag”. Postać leku oznaczamy adnotacją „tabl.”, „kaps.”, „amp.”. Na recepcie należy podać ilość leku, podając liczbę opakowań, wielkość opakowania lub jednostek dawkowania oznaczonych, w szczególności tabletek, kapsułek, ampułek.

Na jednej recepcie można przepisać jeden lek recepturowy, ale w ilości jednej porcji, a nie jak dotychczas w dwóch. Maści, kremy recepturowe możemy wypisać w ilości do 100 g, a nie jak dotychczas do 200 g. Na jednej recepcie wypisujemy pięć leków gotowych lub wyrobów medycznych, poza środkami odurzającymi i psychotropowymi, które muszą być przepisywane na oddzielnej recepcie. Na jednej recepcie można przepisywać leki o różnej odpłatności, ponieważ nie ma obecnie pojęcia choroby przewlekłej.

 Uprawnienia dodatkowe

 Obowiązują nadal kody uprawnień dodatkowych, m.in. IB, IW, ZK. Leki z kodem IB – inwalida wojenny lub osoba represjonowana oraz IW – inwalida wojskowy wypisujemy po okazaniu książki inwalidy wojennego (wojskowego) oraz legitymacji osoby represjonowanej. Kod ZK – Zasłużony Honorowy Dawca Krwi lub Zasłużony Dawca Przeszczepu – leki refundowane wypisujemy po okazaniu
legitymacji dawcy. Wykazy leków refundowanych mają być aktualizowane co 2 miesiące. Można je sprawdzać na stronach Ministerstwa Zdrowia pod adresem: http:/www.mz.gov.pl.

Recepty z kodami IB, ZK należą do najczęściej kontrolowanych przez NFZ, dlatego dokumentacja medyczna w karcie choroby tych pacjentów powinna być szczególnie dokładna. Zakres uprawnień pacjenta w zależności od rodzaju kodu bywa zasadniczo różny. Receptę można wystawić, jeżeli pacjent przedstawi dokument potwierdzający uprawnienia. Należy pamiętać, że współmałżonkowie lub wdowy po inwalidzie wojennym i osobie represjonowanej mają te same uprawnienia, jeżeli ich jedynym źródłem utrzymania jest renta rodzinna (zaświadczenie ZUS). Jednak te uprawnienia wygasają, jeżeli te osoby mają jakiekolwiek dodatkowe źródła dochodu.

 Różowe recepty

 Recepty na środki odurzające, substancje psychotropowe lub inne leki oznaczone „Rpw” wystawiane są wyłącznie na drukach w kolorze różowym, wydawanych przez NFZ lub wskazany przez niego podmiot. Recepty różowe wystawia się z kopią, która pozostaje w dokumentacji lekarza. Druki tych recept są drukami ścisłego zarachowania. Jeżeli przepisana dawka jednorazowa lub dobowa leku, zawierającego w swoim składzie środek odurzający lub substancje psychotropowe, przekracza dawkę maksymalną,
lekarz wystawiający receptę jest obowiązany obok przepisanej dawki postawić wykrzyknik, zapisać ją słowami oraz umieścić swój podpis. Według Ministerstwa Zdrowia prawidłowo wyrażona słownie ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej powinna być zapisana w podany poniżej sposób, np. Clonazepam 2 mg 30 tabl. (sześćdziesiąt mg). S. 1×1 tabl. Dawkowanie jest zawsze obowiązkowe przy przepisaniu leku gotowego lub recepturowego, zawierającego w swym składzie środek odurzający lub substancję psychotropową. Leki psychotropowe i odurzające należy przepisywać na osobnych receptach.

Lekarz może wystawić trzy recepty na kolejne miesięczne kuracje. Wówczas poniżej daty wystawienia powinien wpisać datę realizacji recepty, co pozwoli pacjentowi uniknąć jednorazowego większego wydatku. Jeżeli „data realizacji” nie dotyczy danego pacjenta, należy w tym miejscu postawić znak „X”.

 Pieczątka i podpis

 W polu „Dane identyfikacyjne i podpis lekarza” umieszczona jest pieczątka, która musi zawierać: 1) imię i nazwisko, 2) numer prawa wykonywania zawodu. Pieczątka może również zawierać (ale nie musi): posiadane specjalizacje, tytuły naukowe, adres, telefon. Uwaga! Na kodach kreskowych recepty nie można umieszczać podpisu lekarza, nazwy leków itp., gdyż uniemożliwia to odczyt danych przez czytnik w aptece. Niewyraźne pismo lekarza, źle odciśnięta pieczątka znacznie utrudniają, a nawet czasem uniemożliwiają realizację recept. Stwarza to możliwość powstania sytuacji konfliktowej z pacjentem, która nie jest potrzebna ani lekarzowi ani farmaceucie.

W celu utrudnienia fałszerstwa druków na dole recepty powinny być umieszczane dane podmiotu drukującego, a w przypadku, gdy wydruku dokonuje podmiot wystawiający receptę, umieszcza się napis „wydruk własny”.

Recepty muszą być wypełniane czytelnie, poprawki mogą być dokonywane wyłącznie przez lekarza. Każda poprawka wymaga dodatkowego odciśnięcia pieczątki i podpisu.

W polu „Oddział NFZ” wpisujemy numer oddziału wojewódzkiego Funduszu, właściwego dla miejsca zamieszkania pacjenta, w przypadku cudzoziemca symbol państwa należącego do Unii Europejskiej.

 Pro auctore i pro familia

 Jeżeli lekarz wystawia receptę dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz dla
własnego rodzeństwa w polu „Pacjent” wpisuje adnotację „pro auctore” lub „pro familia”.

Jeżeli receptę wystawia lekarz dla siebie lub rodziny, zatrudniony w ZOZ oraz w ramach indywidualnej lub grupowej praktyki lekarskiej, pieczątka świadczeniodawcy musi zawierać nazwę placówki, adres i numer telefonu oraz identyfikator stanowiący 9 pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego REGON, a w danej placówce należy założyć kartę chorobową, jak dla każdego pacjenta

Każdy lekarz, w tym także nie posiadający zatrudnienia, może wystawiać recepty „pro auctore” lub „pro familia” według drugiej zasady. Zawiera umowę z NFZ na wystawianie recept na leki refundowane, a jego pieczątka jako świadczeniodawcy musi zawierać: imię i nazwisko, adres i numer telefonu, dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny określony w umowie z NFZ, na który składają się dwie pierwsze cyfry o wartości „98”, dwie następne cyfry będące identyfikatorem oddziału wojewódzkiego Funduszu (dla naszego województwa –„03”) oraz pięć pozostałych cyfr będących numerem ustalonym przez Fundusz. W tych przypadkach lekarz również musi prowadzić dokumentację chorobową założoną w domu.

Zastrzeżenie o konieczności wydania pacjentowi wyłącznie leku określonego przez lekarza poprzedzamy adnotacją „nie zamieniać” lub „NZ”.

Lekarz może przepisać 10 sztuk strzykawek do insuliny wraz z igłami, 100 sztuk pasków diagnostycznych bez podawania liczby nakłuć. Należy pamiętać, że obecnie paski diagnostyczne mają dwa poziomy odpłatności – cukrzyca typ 1 – Ryczałt, a typ 2 – 30%, co lekarz musi wyraźnie zaznaczyć na recepcie. Leki wydawane są w zasadzie w pełnych opakowaniach, ale antybiotyki i leki w postaciach parenteralnych mogą być
wydzielone z opakowania tak, aby nie obniżyć ich jakości, w ilości proponowanej przez lekarza.

Ilość leku lub wyrobu medycznego określamy cyframi arabskimi.

Kontrola wystawiania recept na leki refundowane obejmuje badanie zgodności danych umieszczonych na receptach z prowadzoną przez lekarza dokumentacją medyczną. Lekarz może ordynować leki, które są dopuszczone do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej, a w uzasadnionych przypadkach leki, dopuszczone do obrotu w innych państwach, ale jest obowiązany do szczegółowego uzasadnienia w dokumentacji medycznej przyczyn zlecenia danego leku lub wyrobu medycznego.

Termin realizacji recepty nie może przekroczyć 30 dni od daty jej wystawienia.
W terminach realizacji recepty są pewne różnice i tak dla antybiotyków oraz recepty wystawionej w ramach pomocy doraźnej – 7 dni; na narkotyki – 14 dni; na leki sprowadzane dla pacjenta z zagranicy – 120 dni; na preparaty immunologiczne wytwarzane dla pacjenta – 90 dni.

 Kary

 Zamieszanie wokół ustawy refundacyjnej uświadomiło lekarzom zagrożenia związane z wystawianiem recept refundowanych. Część przewidywanych kar, które budziły tak gorące protesty, nowelizacja ustawy o refundacji leków zniosła, w tym osławiony art. 48 ust. 8, który przewidywał, że lekarz jest zobowiązany do zwrotu kwot nienależnej refundacji z ustawowymi odsetkami w trzech przypadkach: wystawienia recepty nieuzasadnionej udokumentowanymi względami medycznymi, niezgodnej z uprawnieniami świadczeniobiorcy lub niezgodnej z obwieszczeniami określającymi zasady refundacji.

Jednak warto pamiętać, że inne kary zostały utrzymane, w tym: Fundusz rozwiązuje umowę, ze skutkiem natychmiastowym: 1) w przypadku uniemożliwiania czynności kontrolnych, 2) niewykonania w terminie zaleceń pokontrolnych. Fundusz nie zawiera kolejnej umowy przez okres: 1) jednego roku – w przypadku pierwszego rozwiązania umowy, 2) trzech lat – w przypadku drugiego rozwiązania umowy

Pozostał również ust. 2, 5 i 6 art. 54, które mówią o odpowiedzialności karnej lekarzy, a budziły one przed uchwaleniem ustawy największe zastrzeżenia w środowisku medycznym. Przepis przewiduje karę od sześciu miesięcy do ośmiu lat pozbawienia wolności za żądanie lub przyjęcie korzyści majątkowej (lub jej obietnicę) za wystawienie recepty lub powstrzymanie
się od jej wystawienia. Za czyn mniejszej wagi kara ograniczona jest do lat trzech. Zapis jest dość nieprecyzyjny i budzi obawy, jak będzie interpretowany. Należy przypuszczać, że głównie ma przeciwdziałać korumpowaniu lekarzy przez firmy farmaceutyczne.

Obostrzenia karne dotyczą także aptek, które objęte są zakazem reklamy. Nieprzestrzeganie zakazu podlega karze do 50 000 zł.

Wzór nowej recepty przewiduje oznaczanie wszystkich poziomów refundacji, tzn.: B – bezpłatnie, R – ryczałt, 30%, 50%, 100% odpłatności. Podanych określeń nie można na recepcie oznaczać słownie, np. „R” – ryczałt (nie) lub „B” – bezpłatnie (nie). Symboli odpłatności: „B”, „R” nie należy zaznaczać w kółku. Jednak znowelizowana ustawa przewiduje,
że lekarze mają oznaczać poziom odpłatności tylko przy dwóch różnych poziomach refundacji. Druki recept, które obecnie są w użyciu ważne będą do 30 czerwca 2012 r. Być może Ministerstwo Zdrowia dokona kolejnej zmiany wzoru recepty.

Do 30 czerwca 2012 r. będą musiały zostać zaktualizowane umowy z NFZ na wystawianie recept refundowanych, w tym przez lekarzy emerytów i rencistów. W tej chwili nie wiadomo, jakie zaświadczenia będą potrzebne. Obecnie oddział wojewódzki NFZ nie załatwia tych spraw.

W księgarniach medycznych są książkowe wykazy leków refundowanych z poziomem odpłatności i pewnymi informacjami prawnymi. Wydawnictwo jest pożyteczne, ale egzemplarz kosztuje 50 zł.

Jerzy Jakubowicz