MEDICUS 10/2011
Dobrze leczyć cukrzycę, to dobrze edukować pacjenta
z Andrzejem Paciorkowskim, lekarzem ze Środy Wielkopolskiej, pomysłodawcą i koordynatorem programu Szkoła Cukrzycy
rozmawia Anna Augustowska
• Utarło się przekonanie, że osobami z cukrzycą powinien zajmować się diabetolog. Pan reprezentuje inne spojrzenie na tę sprawę. Jaką rolę ma tu do spełnienia lekarz rodzinny?
– Absolutnie nie kwestionuję tego, że wszyscy pacjenci z rozpoznaną cukrzycą powinni mieć możliwość konsultacji diabetologa, a gdy chorują na cukrzycę typu 1 powinni pozostawać w systematycznym leczeniu diabetologa, ale jestem przekonany, że w leczeniu cukrzycy lekarz rodzinny spełnia niezwykle ważną rolę. W tym procesie jest najważniejszym wsparciem osób z cukrzycą i współpracownikiem diabetologa w rozwiązywaniu wszystkich problemów zdrowotnych swoich pacjentów. Z mojego doświadczenia zawodowego – pracuję jako lekarz rodzinny od 13 lat – wiem, że dobrze prowadzeni chorzy z cukrzycą mogą doskonale funkcjonować, kontrolując stan swego zdrowia u „swojego doktora”, czyli u lekarza rodzinnego. Aby właściwie kontrolować cukrzycę, chory musi przede wszystkim zrozumieć zasady i cele dobrego leczenia cukrzycy. Ja pacjentom ze źle wyrównaną cukrzycą mam zwyczaj mówić, że mają cukrzycę, którą źle leczą. Tak, „źle leczą”, bo cukrzyca nie jest chorobą, którą leczy sam lekarz. I tu tkwi klucz do sukcesu – chory musi zrozumieć, że lekarz jego chorobą zajmuje się co najwyżej 10-15 minut w miesiącu, a całą resztę czasu zajmuje się nią on sam i że ma największy wpływ na uzyskanie dobrych wyników leczenia cukrzycy.
• Wymaga to podjęcia wysiłku – myślę głównie o edukacji chorych. Skąd pomysł na uruchomienie Szkoły Cukrzycy?
– Pomysł wziął się, mówiąc żartobliwie, z wygodnictwa – zamiast każdemu choremu osobno mówić, jak żyć z cukrzycą (dieta, badanie poziomu glukozy, kontrola wagi itd.), postanowiłem robić spotkania grupowe. Po kilku latach prowadzenia cykli edukacyjnych dla zainteresowanych osób i ich rodzin okazało się, że takie wspólne przyswajanie wiedzy jest nie mniej efektywne niż indywidualne. Chory, który przychodzi do naszego gabinetu, chce najczęściej wiedzieć, jakie brać leki i … szybko wrócić do domu – także do złych nawyków i przyzwyczajeń. Lekarz nawet gdyby chciał, nie ma tyle czasu, aby każdemu robić szczegółowy wykład o tym, jak ważne jest np. badanie poziomu glukozy także po posiłku, jakie są aktualne zalecenia żywieniowe, jak zapobiegać ostrym i przewlekłym powikłaniom cukrzycy, jak prawidłowo podawać insulinę itd. Warto też uświadomić każdemu choremu, że oprócz kontroli poziomu glukozy we krwi ważne są inne parametry wyrównania metabolicznego cukrzycy. Wiele osób nie zna bądź nie rozumie znaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Przecież oznaczenie HbA1c poprzez w miarę obiektywną ocenę uzyskiwanego wyrównanie cukrzycy pozwala na lepszą współpracę lekarza i pacjenta w zapobieganiu przewlekłym powikłaniom.
• Idea edukacji chorych zaczęła się w 2005 roku, kiedy zorganizował pan pierwsze takie zajęcia w Środzie Wielkopolskiej Dzisiaj Szkoły Cukrzycy działają w całym kraju. W I edycji ogólnopolskiego programu jest ich 104 – na Lubelszczyźnie osiem. Jak to działa?
– Szkoła Cukrzycy to cykl spotkań edukacyjnych, prowadzony na podstawie mojego opracowania we wszystkich województwach przez Federację Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie”. Radzie Naukowej przewodniczy prof. Bogna Wierusz-Wysocka z Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Zajęcia są bezpłatne i składają się z cyklu 9 spotkań (jeden raz w miesiącu, od października do czerwca).
Przez wiele lat pracy z chorymi na cukrzycę obserwowałem, jak istotna w procesie leczenia jest edukacja nie tylko chorych, ale także członków ich rodzin, bo chory na cukrzycę musi znaleźć wsparcie wśród najbliższych. Bez ich zrozumienia trudno mu będzie przestrzegać diety i zmienić tryb życia, dostosowując go do specyficznych wyzwań związanych z przewlekłą chorobą. I tak pojawił się pomysł na stworzenie Szkoły Cukrzycy, której celem jest dotarcie do jak największej grupy chorych, a także pomoc lekarzom rodzinnym w ich codziennej pracy. Staramy się więc rozpowszechniać wśród lekarzy ideę prowadzenia dla swoich pacjentów Szkoły Cukrzycy. Stworzyliśmy dla lekarzy cykl szkoleń o tym, jak edukować chorych. Każdy lekarz, który zdecyduje się poprowadzić Szkołę Cukrzycy, otrzymuje pełny zestaw multimedialnych materiałów edukacyjnych, niezbędnych do prowadzenia wykładów oraz wydrukowane materiały dla pacjentów. Już w październiku lekarze-edukatorzy będą mogli wziąć udział w ogólnopolskim szkoleniu przygotowanym specjalnie dla nich.
• Co powinien zrobić lekarz, który zdecyduje się założyć na swoim terenie Szkołę Cukrzycy?
– Na Lubelszczyźnie powinien zgłosić się do Lubelskiego Związku Lekarzy Rodzinnych – Pracodawców. Tam otrzyma wszelkie niezbędne informacje i materiały edukacyjne.
RAMKA pod tekstem
Tematy wykładów Szkoły Cukrzycy
• Cukrzyca – co to za choroba? Jak rozpoznać? Dlaczego dobrze leczyć?
• Jak żyć z cukrzycą? Spojrzenie psychologa
• Samokontrola – cele i zasady. Rola wysiłku fizycznego
• Żywienie w cukrzycy – prawda i mity
• Leczenie cukrzycy – dla kogo leki doustne?
• Leczenie cukrzycy – dlaczego insulina?
• Wdrażanie insulinoterapii – podstawowe zasady
• Ostre powikłania cukrzycy – hipoglikemia, kwasica cukrzycowa – jak ich unikać?
• Cukrzyca u kobiety – problem nie tylko kobiet
• Retinopatia, nefropatia, neuropatia – łatwiej zapobiegać, niż leczyć. Stopa cukrzycowa
• Zawał serca, udar mózgu – czy to też powikłania cukrzycy?
• Zespół metaboliczny – problem społeczny XXI wieku